روز جهان گردی

تعریف جهان گردی

در سال 1964 در کنفرانس بین المللیِ جهان گردی، جهان گرد یا توریست را این گونه تعریف کرده اند: «جهان گرد کسی است که به منظور تفریح، بازدید از نقاط دیدنی، معالجه، تجارت، ورزش و زیارت به کشور دیگر سفر کند، مشروط بر این که مدت اقامت از یک روز کم تر و از شش ماه بیش تر نباشد و در فاصله ای کم تر از هفتاد کیلومتر انجام نگیرد».

جهان گردی، ورزش و زیارت

جهان گردی در دنیای امروز، یکی از بهترین ابزارهای تبادل و تعامل فرهنگی است و سیاحت یا گشت و گذار در سرزمین های مختلفْ و از روش های موفق و گذران سالم اوقات فراغت است. جهان گردی در واقع مجموعه ای از سیر و سفرها و سیاحت های داخلی و خارجی است که با اهداف و نیّت های مختلف انجام می گیرد. امروزه بیش تر جهان گردانْ به منظور تفریح، بازدید از نقاط دیدنی، ورزش و زیارت به کشورهای دیگر سفر می کنند و از مسافرت خویش، تجربه فراوان کسب کرده، بهره ها می جویند.

صنعت جهان گردی در بستر زمان

جهان گردی پدیده تازه ای نیست و آدمی همواره سودای سیر و سیاحت را در سر پرورانیده است. با بررسی تاریخ گذشته، به خاطرات و سرگذشت های کسانی بر می خوریم که به نقاط مختلف جهان سفر کرده اند و مدتی را بین اقوام مختلف به سر برده و نحوه زندگی، آثار هنری، صنایع و دیگر ویژگی های آن ها را دیده و یا از زبان دیگران شنیده اند و پس از بازگشت به وطن، دیده ها و شنیده ها را به رشته تحریر درآورده و یا برای دیگران بیان کرده اند که سینه به سینه به نسل های بعدی منتقل گردیده است. این نوشته ها، حاکی از آن است که جهان گردی، با انگیزه های مختلف از دیرباز بین انسان ها رواج داشته و آثار مکتوب به جا مانده از این گردش ها، به نسل های بشر در شناخت تاریخ و جغرافیای مکانی و شرایط زندگی و حکومتی گذشتگان کمک می کند.

پیشینه اصطلاح توریست در اروپا

جهان گردی با سبک جدید، از اوایل قرن شانزدهم میلادی شروع شد. زمانی که انقلاب صنعتی اروپا را فراگرفت و شیوه های نوین زندگی در جامعه اروپا نمود پیدا کرد، بروز مسایل گوناگون شغلی و فرهنگی موجب شد تا استفاده از اوقات فراغت و توجه به سیر و سفر به منظور دور شدن از مسایل و مشکلات روحی و جسمی ناشی از اشتغالات فکری و فیزیکی، افزایش یابد. از اوایل قرن هفدهم میلادی، اصطلاح توریست در جامعه فرانسه رایج گردید. این اصطلاح در مورد جوانانی به کار برده می شد که برای تکمیل تحصیلات وکسب تجربه های لازم زندگی، مسافرت می کردند. اندک اندک در سایر جوامع اروپایی نیز توریست به مسافرینی گفته می شد که هدف آن ها از مسافرتْ گردش، استراحت و آشنایی با فرهنگ مردم سایر کشورها بود.

نقش جهان گردی در توسعه اقتصادی

یکی از نکات حایز اهمیت در جهان گردی، توجه به بُعد اقتصادی آن است. توجه به ارزش و بُعد اقتصادی جهان گردی، پس از جنگ دوم جهانی آغاز گردید؛ زیرا ساختار اقتصادی و صنعتیِ بیش تر کشورهای اروپایی، تقریبا نابود شده بود و نیاز مالی فراوانی برای بازسازی آن ها وجود داشت. از این رو، مسأله جهان گردی، به عنوان یک عامل مهمِ درآمد، در بازسازی خرابی ها و ترمیم ساختارهای بنیادین اقتصادی مورد توجه قرار گرفت و دولت ها در راه گسترش همه جانبه آن اقدام به سرمایه گذاری مالی و انسانی مناسب کردند. پس از زمانی کوتاهْ با تحول سریع امکانات ارتباطی، مسأله جهان گردی به صنعتی با قابلیت بهره دهی بالا تبدیلْ و ظرفیت پذیرش سرمایه گذاری در آن افزایش یافت. امروزه روند تحول و تکامل، نه تنها این صنعت را به منبع مهمی برای کسب درآمدهای ارزی برخی کشورها تبدیل کرده، بلکه آن را در زمره عوامل توسعه کشورها قرار داده است.

تاریخچه جهان گردی در ایران

مسأله جهان گردی در ایران، با نگرش جدید از سال 1317 مورد توجه قرار گرفت و برای اولین بار در وزارت کشور، اداره ای تحت عنوان «امور جهان گردی» سازمان یافت و در زمینه این صنعت فعالیت ها آغاز گردید. در سال 1320، این اداره به «شورای عالی جهان گردی» تغییر نام داد. در سال 1342، «سازمان جلب سیّاحان» تصویب و کار خود را شروع کرد. در سال 1353، سازمان مذکور با سازمان اطلاعات وقت ادغامْ و وزارتی تحت عنوان «وزارت اطلاعات و جهان گردی» تأسیس گردید و اکنون «سازمان ایران گردی و جهان گردی» زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد، متولّی این امر است.

جهان گردان، سفیران فرهنگی ایران

جهان گردانی که امروزه به ایران سفر می کنند، با آن هایی که در گذشته می آمدند، تفاوت دارند. جهان گردِ امروز، معمولاً علاقه مند به تبادلات فرهنگی بوده و مجذوب آثار هنری و فرهنگی و آداب و رسوم ما ایرانیان است، به ویژه اروپایی ها که محبت و مهمان نوازی ایرانیان برایشان تازگی دارد. آن ها پس از گشت و گذار در ایران و بازگشت به وطن، معمولاً سفیران فرهنگی خوبی برای جمهوری اسلامی ایران هستند و بر طبق آمار و مصاحبه هایی که انجام گرفته، 95 درصد کسانی که از ایران دیدن می کنند، هنگام رفتنْ دیدگاهشان درباره ملت و کشور ایران تغییر کرده و از پیشرفت، ترقی و مهمان نوازی ایرانیان صحبت می کنند.

جاذبه های مذهبی ایران برای جهان گردان

بدون شک، ایران جاذبه های فراوان دارد، ولی جاذبه های ویژه توریستی ایرانْ زیارت گاه های مذهبی آن است. کشور ما به عنوان تنها کشور شیعه دنیا، از نظر دینی برای مسلمانان جهان دارای اهمیت خاصی است. وجودبارگاه ملکوتی حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام ، قوی ترین جاذبه دینی در این زمینه را داراست. علاوه برآن، آستانه مقدس حضرت معصومه علیهاالسلام در قم هم که پویاترین پایگاه تدریس و نشر علوم اسلامی در جهان اسلام است، یکی از جاذبه های قوی مذهبی ایران به شمار می آید. هم چنین مرقد مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی در ری و آستان حضرت شاه چراغ در شیراز و دیگر امام زادگان مشهور و هم چنین مرقد مطهر امام خمینی رحمه الله خود جاذبه های مذهبی دیگر هستند که همه ساله، پذیرای جهان گردان مسلمان از کشورهای اسلامی و غیراسلامی است.

جاذبه های تاریخی و فرهنگی ایران

کشور اسلامی ایران، جاذبه های فراوان تاریخی و فرهنگی دارد. آثار و بقایای زندگی پیشینیان در گوشه و کنار کشور، که حاکی از وجود زندگی اقوام مختلف با تمدن های گوناگون در این سرزمین بزرگ بوده، برای جهان گردان بسیار حائز اهمیت است. امروزه نمونه بارز تمدن و فرهنگ اقوام گذشته ایران را می توان در آثاری چون تخت جمشید، معبد تخت رستم، طاق بستان، بیستون و... جست وجو کرد. این آثار برای جهان گردان خارجی از اهمیت به سزایی برخوردار است و می تواند آنان را در سفر به ایران و بازدید از آثار تاریخی و فرهنگی این سرزمین کهن، تشویق کند.

جاذبه های طبیعی ایران

کشور زیبا و تاریخی ایران، آثار و جاذبه های طبیعی فراوانی دارد. این آثار، از جاذبه های مهم و قوی برای جهان گردان خارجی به شمار می روند. وجود آثار و دیدنی های طبیعی مانند غار زیبا و شگفت انگیز علی صدر در همدان و مناطق زیبای جنگلی و ساحلی کناره های دریای خزر و صدها آثار طبیعی دیگر، از جمله جاذبه های طبیعی است که در جذب جهان گردان خارجی جایگاه ویژه ای دارند. باشد که از این آثار به خوبی محافظت کنیم و زمینه مسافرت و بازدید جهان گردان را که در رونق اقتصادی کشور سهم به سزایی دارد، به درستی فراهم سازیم.

سعدی شیرازی و جهان گردی

کشور تاریخی و تمدن پرور ایران، از گذشته های دور به جهت موقعیت ممتاز جغرافیایی و تأثیری که حکومت های حاکم آن بر منطقه و جهان معاصر خود داشتند، مورد بازدید جهان گردان مختلفی قرار می گرفت و خاطرات این گونه افراد چون هِردُوت، مارکوپولو و ابن بطوطه بغدادی، بیانگر بخشی از تاریخ اقوام و گذشتگان ایران است. در مقابل، بزرگانی از ایران هم با سفرهای خود به سایر نقاط جهان، مجموعه ای از دیده ها و شنیده ها را جمع آوری و منتشر کرده اند که از جمله می توان به دو کتاب گلستان و بوستان اشاره کرد که نتیجه سال ها جهان گردی سعدی شیرازی بوده است.

جهان گردی در اسلام

جهان گردی و سیاحت که در مکتب گران سنگ اسلام «سیر فی الارض» نامیده شده، همواره مورد تأکید و توصیه قرآن و پیشوایان دینی قرار گرفته است. قرآن در این باره می فرماید: «بروید و در روی زمین گردش کنید؛ سپس بنگرید عاقبت و سرانجام گنه کاران چگونه بوده است» و امیرمؤمنان علی علیه السلام چنین فرموده است: «سفر کن، و مانند مرغ پابسته نباش».

هدف از جهان گردی

در دین شکوه مند اسلامْ برای جهان گردی و گردش گری اهداف بسیار گفته اند که از آن جمله درس و عبرت، تفکر و تدبر و شنیدن صدای خاموش گذشتگان است. امیرمؤمنان علی علیه السلام می فرماید: «هدف تو از سفر طلب فضیلت ها و کسب کمال باشد که در سفر، پنج فایده پنهان است: اندوه ها از دلت برطرف می شود؛ با مسافرت می توانید کسب معیشت کنید؛ علم کسب کنید؛ با آداب و رسوم دیگران آشنا می شوید؛ و توفیق هم نشینی با مردان بزرگ را پیدا می کنید».

معلم خاموش

از ابعاد مهم جهان گردی، دیدار آثار باستانی باقی مانده از فرهنگ های کهن است. آثار به جامانده از دوران های گذشته، اسناد زنده و گویای تاریخ هستند که در عین خاموشی، هزار زبان دارند؛ ویرانه کاخ های ستم گران و بناهای شگفت انگیز اهرام مصر، کاخ های کسری و... که در جای جای این جهان پهناور پراکنده اند، هر یک پیام های فراوانی در سینه پنهان دارند و قرآن چه زیبا می فرماید: «بروید و در روی زمین گردش کنید».

شاخه ها و انواع جهان گردی

با توجه به نوع جهان گردانْ صنعت جهان گردی هر روز گسترش می یابد و مراکز جهان گردیِ مختلف و اشتغالات متعددی را به وجود آورده است. جهان گردان از جهت نوع گردش گری، به شاخه های مختلفی چون جهان گردان تفریحی، جهان گردان ورزشی، مردم شناس، باستان شناس، جهان گردان مذهبی و... تقسیم می شوند.

پایان جنگ و آغاز جهان گردی

سازمان جهان گردی در دوران طاغوت به مرکز بی بندوباری و غرب گراییِ کورکورانه تبدیل شده بود و در جریان انقلاب اسلامی تعطیل گردید. پس از پیروزی انقلاب نیز با جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران، فرصت احیای این سازمان صنعتی و اقتصادی از دست رفت. پایان جنگ در سال 1367، روی آوردن به سیاست های توسعه گرا، تدوین برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1372ـ1368) و تصویب قانون توسعه صنعت ایران گردی و جهان گردی در سال 1370، موجب جلب توجه دوباره به جهان گردی شد و کشور توانست سهم شایسته ای از این صنعت کسب کند و جهان گردی دوباره رونق گرفت.